Pien Merkx is trans vrouw en voorzitter van Cultuur-en Ontspanningscentrum (COC) Tilburg Breda.
Daar zet ze zich in voor LHBTI-belangen. ‘De postercampagne is een klap in mijn gezicht.’ Een open
gesprek.
Ze draagt stoere Dr. Martens en zet bij binnenkomst nonchalant haar motorhelm af. Dit is Pien.
Gedurende de ‘gendertwijfel’ postercampagne, tegen de nieuwe transgenderwet, liet zij een
tegengeluid horen. Op de achtergrond klinkt een koffiezetapparaat en ondertussen begint Pien aan
haar ontbijtje.
ABCDEFG
‘’Het COC is een breed initiatief. Het zet zich in voor zichtbaarheid en acceptatie van LHBTIQ+, A… Q…
P… P….. Ik ben dól op al die letters. Als je er 26 uit je hoofd kan leren op de lagere school, in
willekeurige volgorde-want zó staan ze ook- kan je dit ook uit je hoofd leren. De volgorde van de
letters is trouwens belangrijk. De ‘L’ staat niet zonder reden vooraan. Vroeger begon het rijtje
namelijk met een ‘H’, maar als eerbetoon aan de lesbische gemeenschap is de ‘L’ voorop gezet (zie
kader).”
De aids-crisis van de jaren ’80 en ’90 droeg bij aan de
verschuiving van de lettervolgorde. De lesbische gemeenschap
speelde in de zorg van homoseksuele mannen die aan aids leden
een belangrijke rol: ze doneerden bijvoorbeeld bloed en zorgden
voor voedsel en onderdak. Lesbiennes werden de helden van de
aids-crisis.
“Het zou fijn zijn als iedereen dit zou weten en er inclusief gedacht wordt, maar dat is in een ideale
wereld. Je moet rekening met elkaar houden. Niks ‘ja, maar woke…’, niks ‘ja, maar mening…’, nee. Je
kunt een ruimte binnenlopen en zeggen: ‘’Ik vind ananas op een pizza niet lekker.’’ Dat is prima.
Maar je loopt niet een ruimte in en zegt: ‘’Iedereen die ananas op een pizza lekker vindt is smerig.’’
Dat is geen mening meer, dat is haat. Voor mij ligt de grens voor het overbrengen van boodschappen
in de openbare ruimte dan ook bij haat. Op het moment dat je mensen kwetst en buitensluit is het
niet meer oké.’’
Angst
Het gaat volgens Pien de goede kant op. En dat is maar goed ook: “Wettelijk wordt het in de
toekomst voor trans personen makkelijker hun gender te wijzigen op papier. Daar is dan geen
deskundigenverklaring meer voor nodig. Ik vind het goed dat de wet wordt aangepast.” Ze vindt zo’n
deskundigenverklaring sowieso overbodig. ”Niemand kan beter vaststellen hoe je je voelt dan jijzelf.
Die deskundige is in het proces gebracht uit angst en onwetendheid van de cis*-gemeenschap. De
gehele westerse wereld is opgebouwd als een patriarch, het is een binaire dynastie. Mannen hebben
daarbij de macht. Het is een cliché dat trans vrouwen vaak worden teruggebracht naar oude vieze
mannen en trans mannen naar zielige, kleine meisjes. Dit is een schrikbeeld voor de macht van
mannelijkheid. Mannen zijn alfa’s en sterker dan vrouwen. Daardoor wordt een trans vrouw gezien
als een gevaar voor vrouwen. Maar genderidentiteit en seksualiteit staan los van elkaar. “ De samenleving vindt het sowieso lastig om die twee dingen apart te zien, vermoedt Pien. “Omdat er nu
een benaming voor is denken mensen dat het nieuw is, maar dat is het helemaal niet. We zijn er, we
zijn er ook altijd al geweest en zullen er ook altijd zijn.’’
Hoewel jongeren zich tegenwoordig beter uit kunnen spreken over hun genderidentiteit en
seksualiteit, zijn we er volgens Pien nog lang niet. “Ik merk dat praten over seks en consent moeilijk is
in deze maatschappij. Als je ook maar een kleine aanpassing over consent in een wet wil maken, krijg
je meteen van links en rechts te horen: ‘dan mag ik straks helemáál niks meer’ of ‘’dan kunnen
mannen zomaar een vrouwentoilet inlopen’’. Nou, ik wil niet veel zeggen hoor, er zit geen magisch
veld om een vrouwentoilet heen; daar kan iedereen gewoon naar binnen lopen. Met of zonder wet.
Maar die angst wordt nu wel neergelegd bij trans personen en aangemoedigd door manifesten als de
postercampagne.“
Georganiseerde haat
Pien vermoedt dat er meer aan de hand is. ‘’Die posters hangen er niet zomaar ineens: er is sprake
van georganiseerde haat en dat zien wij al een langere tijd. Vanaf 1900 zijn er mensen die streven
naar radicale vernietiging van trans personen. Er zijn landelijk opererende organisaties die podium
zoeken om angst aan te wakkeren bij mensen.” De postercampagne komt dan ook niet uit de lucht
vallen, denkt ze. “De posters hebben in 140 steden gehangen op wisselende plaatsen. Het is een
dynamische campagne geweest. Hoeveel geld denk je dat zo’n campagne kost? Dat is niet zomaar
even een clubje dat wat posters ophangt, er zit een organisatie achter. Maar ze willen er niet over in
gesprek gaan met ons.’’
Aanval
Voor Pien voelt de postercampagne ook als een persoonlijke aanval. ‘’Het raakt me. Het voelt
meteen als ontkenning; dat ik er niet ben. Ik krijg niet eens uit mijn mond wat het me werkelijk zegt.
Daar gaan mijn haren recht van overeind staan. Het zet me meteen terug naar wat er ooit is
vastgesteld bij mijn geboorte: ‘Dát zou het moeten zijn. Dat is onveranderlijk.’ De poster is een klap
in mijn gezicht. Het benadrukt de maatschappelijke druk en kan voor sommige mensen zelfs een
reden zijn voor suïcide.“
Vleesch noch visch
Pien ziet dat veel trans vrouwen niet aan werk komen. Dat ligt aan de passabiliteit van de
maatschappij, oftewel het erin slagen om sociaal als man of vrouw gezien te worden. ‘’Vaak komen
zij dan bij sekswerk terecht. Er ligt namelijk een hele grote seksuele lading op deze personen,
aangezien het onbekend en dus spannend of aantrekkelijk is. ‘Je penis is dan je inkomen’, zeg ik dan
maar even heel plat. Terwijl het goed kan zijn dat een persoon zich daar helemaal niet mee
identificeert. Dan voel je je gevangen in je eigen lichaam. Een overleden vriendin van me noemde dat
‘vleesch noch visch’ zijn.’’
Privilege
Ze beschrijft het als een piramide: “Mannen bovenaan, vrouwen daaronder, oftewel cis-personen,
daarna krijg je trans personen en mensen van kleur. Ik zeg niet dat het erg is dat je privilege hebt,
zolang je je daar maar bewust van bent. Ik vind het niet fijn om elke keer weer uit de kast te komen.
Het zou niet eens moeten hoeven. Dan staat er weer ‘Pien, trans vrouw’ en dan is het allemaal wel
netjes en integer omschreven. Maar Ik ben gewoon een vrouw en zou me niet constant moeten
verantwoorden daarover. Ik geef voorlichtingen vanuit COC. Van de meeste krijg ik heel veel energie,
maar er zijn er ook een paar waarvan ik een paar dagen moet bijkomen. Daar sta je dan als boksbal,
want sommige vragen voelen als klappen. Ik probeer altijd alle vragen serieus te beantwoorden, hoe
vervelend ze ook kunnen zijn. Want zo normaliseer je praten over bepaalde taboes, waardoor er een
stukje stigma afbrokkelt.’’
Zonder reden liefhebben
‘’Wat ik hier allemaal mee wil zeggen is dat je op dit moment als trans persoon niet voldoende
beschermd bent. Maar het is wat het is, voor nu. Natuurlijk zou ik het liever mooier zien dan het nu
is; maar die acceptatie gaat er uiteindelijk wel komen. Als ik die hoop niet houdt, dan kan ik net zo
goed stoppen met wat ik doe. Het draait uiteindelijk allemaal om liefde en acceptatie. Als je zonder
reden kunt haten, kun je ook zonder reden liefhebben.’’
*cis: staat voor mensen die zich prettig voelen bij het geslacht dat ze kregen bij geboorte. Je
identificeert je dus met het geslacht waarmee je geboren bent.
