Stel je voor: elke keer dat je in de spiegel kijkt zie je iemand anders dan jezelf. Elke keer als je doucht en je jouw blote lichaam ziet, walg je van jezelf. Je voelt je doodongelukkig in je eigen lichaam en het ergste nog: je kan niet ontsnappen.
Dat trans mensen vaak een (op zijn zachtst gezegd) ellendige periode moeten doorstaan voordat ze in transitie kunnen blijkt niet alleen uit persoonlijke verhalen, maar ook uit de hoeveelheid zelfmoorden en zelfmoorgedachtes die zij hebben. Zo heeft zo’n 10% van alle trans volwassenen een zelfmoordpoging gedaan en heeft meer dan 70% heeft weleens gedacht aan het plegen van zelfmoord (H&W, 2019). De reden: hulp voor hen is niet snel genoeg tot beschikking. De transzorg staat flink onder druk en er moet een oplossing komen. Snel.
Als het aan mediasocioloog Peter Vasterman ligt is de oplossing voor het verkorten van de enorme wachtlijsten ‘een tandje terug te doen’. In een artikel van de NRC vorig jaar, schreef hij dat er vaak ‘te makkelijk’ wordt gedaan en er daardoor mensen te snel een behandeling krijgen waar ze later spijt van zouden hebben. Vasterman vindt het verontrustend dat er tegenwoordig drie keer zoveel meisjes als jongens zich bij genderklinieken aanmelden. “Bovendien wijkt deze nieuwe groep sterk af van het klassieke profiel van kinderen met genderdysforie, die vaak van jongs af aan een sterk gevoel van onbehagen hebben over hun biologisch geslacht – een belangrijk criterium voor behandeling. Veel van die tienermeisjes hebben geen historie van genderdysforie, maar ontdekten in korte tijd dat ze eigenlijk jongen willen zijn”, beweert hij. Hoe dat komt? Volgens hem is een groot deel van hen onder invloed van groepsdruk.
Over hoeveel trans mensen in onze samenleving het gaat is moeilijk vast te stellen. Niet overal wordt namelijk dezelfde definitie van ‘transgender’ gebruikt. Volgens kennisinstituut Movisie identificeert ongeveer 3,9 procent zich niet met het geslacht dat hen is toegediend bij de geboorte.
Hormoonremmers en hormoontherapie
Britste psychotherapeut Marc Evans merkt de zorgen van Peter Vasterman ook in het Verenigd Koninkrijk. Hij verklaart het probleem doordat we als samenleving te veel in hokjes denken. Hij legt het als volgt uit: “Stel je zou opgevoed zijn door wolven en een mens ontmoeten die de tegenovergestelde sekse is, dan kun je die persoon toch niet vanuit jezelf in een hokje plaatsen?” Daarbij draagt Evans ook dezelfde zorg als Vasterman over jonge kinderen die aan de hormoonremmers en hormoontherapie mogen. In Prospect Magazine beweert hij dat als kinderen eenmaal geloven dat ze in een verkeerd lichaam zitten, ze erg stug zijn in wat voor oplossing ze willen; in transitie gaan. Hij vertelt verder dat wanneer mensen zich ongelukkig voelen ze oogkleppen op hebben en zich dus op maar één ding fixeren en dat is datgene wat heen gelukkiger kan laten voelen. “Dit legt een enorme druk op de transzorg”, aldus Evans in Prospect Magazine.
Hormoonremmers zijn tevens niet schadelijk. Ze zorgen niet voor permanente aanpassingen aan het lichaam, maar stellen enkel de puberteit uit. Deze remmers mogen dan ook vanaf een relatief jonge leeftijd gegeven worden; vanaf 11 jaar (dus voordat de pubertijd begint). De reden dat deze zo vroeg mogen worden toegediend is omdat sommige lichamelijke aanpassingen die door hormonen worden veroorzaakt, permanent zijn. Als iemand zijn stem namelijk volledig ontwikkeld is, kan deze niet (of nauwelijks) lager of hoger worden. Ook de botstructuur, vetverdeling en spiermassa verandert amper als iemand de volledige puberteit heeft meegemaakt en een lange tijd zonder de gewenste hormonen heeft geleefd. In Nederland mag iemand vanaf zijn zestiende geslacht veranderende hormoontherapie krijgen.
“Zover hoeft het in Nederland niet te komen, maar er is wel echt meer onderzoek nodig, en heel nodig ook.”
In het Verenigd Koninkrijk is zulke therapie verboden voor jongeren onder de achttien. “Zover hoeft het in Nederland niet te komen, maar er is wel echt meer onderzoek nodig, en heel nodig ook”, meent Thomas Steensma in een interview met de AD vorig jaar. Artsen die werkzaam zijn in de transzorg in Amsterdam en Nijmegen geven toe weinig te weten over de doelgroep die zich aanmeldt voor hormoontherapie en de effecten die deze therapie op lange termijn met zich mee brengt. Maar zij voelen wel de druk van de lange wachtlijsten en proberen iedereen zo spoedig mogelijk te helpen.
Het één of het ander
Steensma zegt dat het kiezen is uit twee kwaden: óf zorgvuldige en langdurige trajecten met patiënten aangaan, maar dan wel enorme wachtlijsten als gevolg, óf de zorgvuldig en langdurigheid achterwege laten maar mensen te vroeg en onterecht hormoontherapie geven. Het is het één of het ander.
“Ik sloot me op in de badkamer en zat onder de douche te huilen. Het liefst zou ik de borsten van mijn lijf afsnijden.”
Dat die wachtlijsten niet langer zo kunnen is iedereen met elkaar mee eens, maar ‘trans mensen dan maar geen gehoor geven’ is geen optie volgens Lars Dellemann, journalist en trans man. Dellemann gaf een aantal jaren terug een workshop aan trans jongeren en liet hen dingen schrijven over hun transitie. Uit de workshop bleek dat bijna alle jongeren vreselijke periodes achter de rug hadden of aan het doormaken waren. “Ik sloot me op in de badkamer en zat onder de douche te huilen. Het liefst zou ik de borsten van mijn lijf afsnijden”, vertelde één van de jongeren tijdens de workshop volgens Dellemann.
Trans-emancipatie
Dellemann beweert dat de trans-emancipatie onder druk staat. “Ik vind het verontrustend om te zien dat Groot-Brittannië het jongeren verbied om met hormoontherapie te beginnen. Het voelt alsof alle vooruitgang die we hebben gemaakt, langzaamaan wordt uitgewist.” Doordat we trans kinderen verbieden (zowel als in het Verenigd Koninkrijk als in Nederland) de therapie te krijgen die ze nodig hebben, wordt hun bestaan ontkend en worden zij neergezet als een ‘trend’ die je met een korreltje zout moet nemen, vertelt hij in een artikel bij NPO3. “In de Nederlandse Tweede Kamer zetelt sinds 31 maart 2021 een parlementariër die trans kinderen nu juist afschildert als een ‘Amerikaanse trend’. Freek Jansen van Forum voor Democratie sprak in 2019 tijdens het congres van de jongerentak van de partij: “Iedere dag worden we doodgegooid met de meest absurdistische verhalen. Een trend die komt overwaaien uit Amerika: transgenders van 8 jaar oud (…) Dat is de moraal van een zwakke bevolking.”” (NPO3, 2021)
“Jij moet weten wie jij bent, dat ben je niemand verschuldigd.”
Seksuoloog Janine Hester beweert dat een begripvolle omgeving cruciaal is voor de ontwikkeling van een jong iemand en al helemaal als diegene transgender is. “Iemand moet veilig op zoek kunnen gaan naar wie diegene is. Zo’n ‘eigen’ zoektocht is veel waardevoller dan alle testen die iemand tegenwoordig moet doorstaan. Jij moet weten wie jij bent, dat ben je niemand verschuldigd”, aldus Hester.
Volgens Dellemann is de toename in trans mensen niks geks of opvallends: “Natuurlijk zijn er meer trans mensen, er is dan ook meer representatie. Het is moeilijk om uit de kast te komen als je geen idee hebt waar je mee uit de kast moet komen.” Tegenwoordig groeien steeds meer jongeren op met voorbeelden van trans mensen. “Soms denk ik weleens: had ik al deze rolmodellen maar gehad, dan was ik waarschijnlijk veel eerder begonnen met mijn transitie”, lacht Dellemann.
