De pil. In Frankrijk is hij al bijna gratis. De Franse minister van Volksgezondheid zorgt er namelijk voor dat de gratis toegang voor vrouwen tot anticonceptie van 18 naar 25 jaar wordt verruimd. Moet de pil ook in Nederland gratis worden gemaakt? En belemmert dat de vraag en ontwikkeling naar de mannenpil niet?
Rotte plek in de seksuele bevrijding van de vrouw
In Oss staat het monument ‘Ode aan de pil’. Het is 14 bij 7 meter groot. Met de gigantisch nagebootste pillenstrip wil de stad de bijdrage van de anticonceptiepil eren. Oss is dan ook de plek waar een van de meest gebruikte pillen werd ontwikkeld: Lyndiol. Het bedrijf Organon vervulde daarmee in de jaren ’60 een belangrijke historische rol voor het zelfbeschikkingsrecht en de seksuele vrijheid van vrouwen. Maar is dat ook echt zo? Het grootste gedeelte van de verantwoordelijkheid om niet ongewenst zwanger te raken komt hierdoor bij vrouwen te liggen. En dat gaat gepaard met een hoop bijwerkingen. Brechtje Hofstede van De Correspondent (2015) deed hier al eerder onderzoek naar. Volgens haar vertoont de pil, oftewel de ‘seksuele bevrijding van de vrouw’, een rotte plek. Bijwerkingen van de pil zoals gewichtstoename en moodswings zijn niets nieuws onder de zon. Maar ook onderdrukking van vrouwelijke lustgevoelens, een verhoogd risico op trombose en zelfs borstkanker vallen hieronder.
Gratis anticonceptie
Ondanks alle bijwerkingen zetten veel vrouwen zich in voor gratis anticonceptie. Zo ook Bureau Clara Wichmann. De stichting streeft al 35 jaar naar gendergelijkheid en een betere maatschappelijke en juridische positie van vrouwen in Nederland. Met die drijfveer dienden ze laatst hoger beroep in tegen de Rechtbank Den Haag. Volgens de rechtbank zou gratis anticonceptie in Nederland niet noodzakelijk zijn, maar daar is Bureau Clara Wichmann het niet mee eens.
Femke Zeven is jurist en algemeen manager bij Bureau Clara Wichmann. Ze kijkt uit naar het hoger beroep bij het gerechtshof. ‘’Wij zien voldoende aanknopingspunten in de uitspraak van de rechtbank om in hoger beroep te gaan. De uitspraak was onvoldoende gemotiveerd om te oordelen dat er geen sprake zou zijn van indirecte discriminatie. De Staat heeft een verplichting om het zelfbeschikkingsrecht in Nederland te waarborgen. Dus als anticonceptie uiteindelijk gratis wordt voor iedereen kan dat zelfbeschikkingsrecht daadwerkelijk verwezenlijkt worden. Dan voldoet de Staat daarmee aan hun verplichtingen.’’
‘’Het is nu zo dat vrouwen en mensen met een baarmoeder betalen voor anticonceptie. Maar alle sekspartners, mannen en de gehele maatschappij hebben er baat bij als gereguleerd kan worden óf en wannéér mensen kinderen krijgen. Het is heel vreemd dat de kosten dan alleen bij vrouwen en mensen met een baarmoeder terecht komen. Dat vinden wij discriminatie op grond van geslacht.’’
‘’De gratis toegang voor anticonceptie waar wij naar streven geldt voor elke leeftijd. Mensen van alle leeftijden zijn namelijk seksueel actief. Op het moment dat je dat gaat beperken tot een bepaalde leeftijdsgroep zal er leeftijdsdiscriminatie ontstaan en daar zijn wij tegen.’’
Sabine Meulenbeld is psychosociaal ondernemer en specialist seksualiteit. ‘’Het is een beetje dubbel, die pil. Aan de ene kant is het een revolutie aangezien het vrouwen het recht tot zelfbeschikking geeft, maar nu komt wel alle verantwoordelijkheid bij de vrouwen terecht. De pil is tot nu toe uitsluitend een vrouwenzaak. Dat vind ik heel slecht. Het is onevenredig verdeeld tussen mannen en vrouwen.’’
‘’De pil bevat veel hormonen en veroorzaakt bijwerkingen. Daardoor willen veel vrouwen hem niet. Hoewel er veel onderzoek naar is gedaan denk ik niet dat er een compleet beeld gegeven kan worden van álle bijwerkingen van de pil. Persoonlijk ben ik niet gericht op de bijwerkingen, want daar kampen vrouwen al decennialang mee.’’
Momenteel ligt het grootste gedeelte van de verantwoordelijkheid dus bij vrouwen. Dat terwijl een ongewenste zwangerschap door zowel mannen als vrouwen als onprettig wordt ervaren. Daarom is er al jaren een roep naar een ‘mannenpil’.
De mannenpil
Zowel Zeven als Meulenbeld is groot voorstander van de mannenpil. Meulenbeld: ‘’Ik ben van mening dat we ons geld nu beter kunnen stoppen in het op de markt brengen van de mannenpil. Er is ondertussen al wel wat onderzoek gedaan naar de mannenpil, maar die onderzoeken zijn niet eenduidig. Dat komt omdat de pil nog niet in productie is. Wat wel duidelijk is, is dat alle bijwerkingen van de vrouwenpil gelijk zijn aan de bijwerkingen van de mannenpil. Dan moet je denken aan verminderd zin in seks bijvoorbeeld.’’
‘’Ik denk dat mannen op dit moment niet stilstaan bij een mannenpil: er is een pil voor vrouwen, dus waarom zou er een pil voor mannen moeten komen? Wel ben ik ervan overtuigd dat er ooit een keerpunt zal aanbreken. We gaan steeds verder naar een maatschappij waarin gendergelijkheid de norm wordt. Het is eigenlijk heel gek dat we mannen wel de wereld laten regeren, maar ze niet vertrouwen met het innemen van anticonceptie. Bij onenightstands is het een ander verhaal. Dan zou ik er zelf ook niet zo snel een ander vertrouwen. Maar als je een vaste partner hebt die je vertrouwt vind ik dat mannen ook een deel van de verantwoordelijkheid kunnen dragen.’’
‘’Ik vind niet dat we het moeten beperken tot de mannenpil. Er moet wel meer aandacht aan worden besteed. Er zijn mensen die dat al doen, maar farmaceutische bedrijven gooien roet in het eten. Zij hebben namelijk de touwtjes in handen. Als zij er niet zeker van zijn dat mannen meegaan in het idee van een mannenpil, is er het risico dat ze er niets mee verdienen en dan wordt zo’n onderzoek stop gezet. Mensen moeten een keuze hebben en die hebben ze op dit moment niet. Net zoals dat vrouwen het recht hebben om te bepalen wat er met hun lichaam gebeurt, hebben mannen dat ook.’’
Het seksistische verleden rechttrekken
Bureau Clara Wichmann streeft dan ook niet alleen voor gratis anticonceptie voor vrouwen. Femke Zeven: ‘’Het zelfbeschikkingsrecht geldt ook voor mannen en wij denken dat dat dan ook een extra drijfveer zal zijn om de mannenpil te laten ontwikkelen. Als er uiteindelijk ook een mannenpil op de markt komt, moet die dus ook gratis toegankelijk worden gemaakt. Het zou positief nieuws zijn als er een mannenpil komt. Hiermee wordt het seksistische verleden van de biomedische wetenschap, waarbij alleen maar gericht werd op anticonceptie voor vrouwen, dan ook een beetje rechtgetrokken. Ik ben ervan overtuigd dat het zal bijdragen aan gendergelijkheid.’’
Return to Oss
Een meisje loopt nieuwsgierig om de gigantische pillenstrip heen. Waar ze er nu al bijna niet omheen kan, zal dat over een aantal jaren misschien wel onmogelijk worden. Of niet, wanneer de mannenpil wellicht wel een daverend succes blijkt te zijn. Maar voor nu zal Oss nog even door moeten gaan met de productie van de vrouwenpil.
