Overal is er sprake van personeelstekort, zo ook bij de kinderopvang. Er zijn overvolle groepen, overwerkte werknemers en chagrijnige ouders (om het dan nog niet over de lange wachttijden te hebben). Hoe zit het precies?
Het is 8 uur ’s ochtends. Langzamerhand druppelen de kindjes binnen. De één kan niet wachten om naar binnen te gaan, de ander wordt huilend mee naar binnengeleid door haar moeder. Het is een meisje van een jaar of 3. Ze had twee staartjes in, maar deze heeft ze inmiddels in een opstandige bui uit haar haren getrokken. Haar moeder vertelt me dat dit haar eerste dag is op de opvang. “Ik denk dat we wel ruim een jaar op de wachtlijst stonden voordat er een plekje vrijkwam.” Anne staat al bij de deur te wachten. Ze is bij deze kinderopvang begonnen als stageloper in het laatste jaar van haar opleiding en is blijven plakken. Als 25-jarige is zij één van de jongste onder haar collega’s. “Goedemorgen!”
De wachttijden van minimaal een jaar zijn tevens niets geks. In de kinderopvang branche is er sprake van een enorm personeelstekort. Tot op de dag van vandaag komen we in heel Nederland zo’n 4000 mensen te kort. Het NOS meldt dat dat tekort op dreigt te lopen tot 35000 de komende 3 jaar. De meeste mensen die werkzaam zijn in de kinderopvangbranche zijn pedagogisch medewerker van beroep. Volgens het UWV is de vraag naar dit beroep in een korte periode flink toegenomen. Op de helft van 2020 waren er namelijk 1000 openstaande vacatures. Aan het einde van 2021 was dit aantal al ruim 3 keer zo veel (zie de grafiek hieronder).
“Terwijl het aantal vacatures voor pedagogisch medewerker sterk steeg, daalde het aantal beschikbare werkzoekenden met 40%.”
UWV, 2022
Het probleem van de personeelstekorten heeft zijn oorsprong in Amsterdam en Utrecht, maar is inmiddels al uitgebreid naar de rest van het land. Toch blijft het tekort het grootste in de Randstad. (UWV, 2022) (Zie de grafiek hiernaast)
Kinderopvangtoeslag
De reden dat het vooruitzicht van dit probleem niet erg rooskleurig is, is het coalitieakkoord dat afgelopen winter gepresenteerd werd. De VVD, D66, CDA en ChristenUnie kwamen namelijk met het voorstel van de ‘kinderopvangtoeslag’. Hierdoor wordt de opvang voor kinderen van werkende ouders bijna gratis. Dit zal ingaan vanaf 1 januari 2023. De Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) liet aan onder anderen de NOS en werk.nl weten dat ze berekend hadden dat ze zo ongeveer 70.000 extra werknemers nodig hebben.
Het huilende meisje- die inmiddels is gekalmeerd- zit rustig van haar fruit te genieten. Ze is nog een beetje stil, verlegen. Voorzichtig neemt ze nog een hap van haar appel die haar moeder zorgvuldig in stukjes voor haar had gesneden. Alle kindjes zitten aan tafel , druk zijn ze aan het grappen, kletsen en spelen. “Eten doen we met de billen op de stoel”, zegt Anne. Ze is erg lief en zorgzaam voor de kindjes, maar kan ook zeker streng zijn als het nodig is. Af en toe wordt er een bescheiden hapje genomen van een banaan of peer.
De wachtlijsten
“Het is wel pittig hoor. Ik maak lange, intensieve dagen en dat vier keer in de week.” Doordat er te weinig werknemers zijn om alle kinderen die opvang nodig hebben op te vangen zijn sommige kinderopvangen genoodzaakt om contracten te verbreken en ontstaan er lange wachttijden. Gjalt Jellesma, voorzitter van de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK) vertelt aan NOS: “Je hebt de combinatie van arbeid en zorg ingericht, en dat valt helemaal weg. En dan wordt je soms aangeboden om weer op die wachtlijst te gaan staan met een soort voorkeurspositie. Dat kan zo een paar jaar duren.”
“Het is wel pittig hoor.”
“Of er bij ons sprake is van lange wachtlijsten weet ik niet. Dat zijn zaken die met onze leidinggevende worden besproken, niet met ons. Maar je merkt natuurlijk wel dat er veel druk is op werk. Iedereen moet een tandje erbij doen. Dat is echt wel zwaar soms. Er wordt gewoon meer van ons gevraagd: langere dagen en meerdere diensten draaien. Ik heb nog geen burn-out en voor zover ik weet, mijn collega’s ook niet. Toch merk je weleens dat er een gespannen sfeer hangt op de groep. Er ontstaan dan geen ruzies, maar eerder irritaties. De maat is sneller vol. Doordat er meer van ons wordt verwacht doen mensen minder voor elkaar; een dienst ruilen gaat niet zonder een hoop gedoe”, vertelt Anne.
Kabinetsplannen
Het kabinet is bezig met plannen om de woensdagen en vrijdagen goedkoper te maken. Dit zijn namelijk dagen die over het algemeen rustig zijn. Namens de bewindsvrouw is er namelijk vooral vraag naar opvang voor de piekdagen (de maandag, dinsdag en donderdag). Door de rustige dagen goedkoper te maken hoopt het kabinet een betere verdeling te krijgen over de dagen. “Zo zullen ook de uren van de werknemers beter verdeeld kunnen worden, wat het werk aantrekkelijker maakt.” (NU.nl, 2022)
Daarbij wil Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Karien van Gennip nieuwkomers met een diploma geschikt voor de kinderopvang aan het werk gaan zetten op kinderopvangen met kinderen die nauwelijks- of geen Nederlands spreken. Ook zijn er plannen om samen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap te kijken of combinatiebanen een rol zouden kunnen spelen in de oplossing van het personeelstekort. Ook mogen stagairs voortaan- zoals eerder aangekondigd- ingezet worden als full-time kracht.
Niet tevreden
Jellesma laat namens BOink aan NOS weten dat ze blij zijn dat het probleem aandacht krijgt, maar zijn niet tevreden over de oplossingen die worden aangeboden. “Alle hulp is welkom, maar bijna alles uit dit plan is al een keer geprobeerd.” (NOS, 2022) “Als je ouders op woensdag en vrijdag wilt laten werken, moeten de overheid en heel werkgevend Nederland, met VNO-NCW in de hoofdrol, ervoor zorgen dat het ook kan en gebeurt”, vult hij aan. Daarbij is hij ook niet erg hoopvol over de groepshulp. “Groepshulp is mooi, maar waar haal je die vandaan? Want die mensen worden ook gezocht in de zorg en de horeca.”
Jellesma vertelt verder aan NOS dat hij meer kansen ziet in het verkorten van de opvanguren en het (daarmee) aantrekkelijker maken van het beroep. “De kinderopvang is vaak elf uur lang open maar ouders gebruiken vaak maar acht uur. Als de opvang minder lang open is, heb je minder medewerkers nodig. Bovendien wordt het werk voor medewerkers aantrekkelijker omdat je geen vroege of late diensten meer hebt.” Loes Ypma, voorzitter van de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, is wel tevreden en hoopvol over de plannen van Van Gennip.
“Het is niet alleen vervelend voor de ouders en werknemers, maar ook voor de kinderen.”
Wat voor plannen er uiteindelijk gaan komen blijft nog even onzeker. Maar voor nu baalt Anne. “Het is niet alleen vervelend voor de ouders en werknemers, maar ook voor de kinderen.” Ze vindt persoonlijke aandacht ontzettend belangrijk en dat komt dan ook op de eerste plaats, maar daardoor komen andere dingen automatisch op de tweede of derde plaats. “Ik zou liever wat meer activiteiten met de kinderen doen. Gelukkig hebben we alsnog ruimte voor de kleinere activiteiten zoals verven en knutselwerkjes maken, maar ik zou dat graag nog groter willen.”
Het is bijna half 5. Vanaf nu tot half 7 kunnen de ouders hun kinderen weer ophalen. Het meisje zit vol spanning op haar moeder te wachten. “Ik hoop dat er meer animo komt voor werken in de kinderopvang. Mensen moeten enthousiast worden gemaakt, want het is ontzettend leuk werk”, glimlacht Anne. Ineens springt het meisje op en rent ze naar de deur. Haar moeder is één van de eerste ouders die hun kind weer komt oppikken. Volgens mij heeft het meisje zich wel vermaakt.
